Kościół św.
Mikołaja Kościół św.
Mikołaja
W pobliżu południowo - wschodniego narożnika kompleksu staromiejskiego usytuowany jest kościół św. Mikołaja. Należy do największych gotyckich bazylik na Śląsku i dominuje w pejzażu miasta. Jeszcze dzisiaj, pomimo zniszczeń z czasów ostatniej wojny, przytłacza swoją bryłą otaczającą zabudowę. Obecny kościół powstał w latach 1370 - 1420, przy wydatnej pomocy księcia Ludwika I, na miejscu starszej również murowanej budowli, wspomnianej w źródłach już w 1279 roku. Z tego wczesnego okresu zachowała się, być może, wieża północna. Reszta świątyni wraz z wieżą południową pochodzi z XIV - XV. W latach 1524 - 1945 funkcjonował jako kościół ewangelicki.
Kościół św. Mikołaja
na początku XX wieku
przed kościołem pomnik Marcina Lutra
Już od początków swego istnienia kościół posiadał niezwykle bogaty wystrój, a w XVI wieku, w celu przystosowania do nowej liturgii, dokonano znacznych zmian w jego wnętrzu. Charakterystyczną pozostałością z tego okresu są drewniane i kamienne epitafia rodzin mieszczańskich Brzegu. Pod koniec XIX wieku nadbudowano wieże kościoła jako odpowiedź na wcześniejsze podwyższenie wież w katolickim kościele św. Krzyża. Wówczas powstały również neogotyckie portale przy kruchcie południowej i między wieżami. Pożar w 1945 roku spowodował zniszczenie dachów, sklepień nawy głównej i częściowo bocznych oraz całego wystroju drewnianego. Nielicznie ocalałe dzieła sztuki przeniesiono do Muzeum Piastów Śląskich. Zachowała się natomiast na ścianach znaczna część epitafiów kamiennych, reprezentujących renesansową i barokową rzeźbę miasta. W zachrystii podczas prac konserwatorskich odsłonięto malowidła gotyckie z drugiej ćwierci XV wieku. Przedstawiają one wyobrażenia świętych, klęczącą fundatorkę i inne obrazy o tematyce sakralnej. Do 1966 całkowicie odbudowano i zrekonstruowano kościół wkomponowując w gotyckie wnętrze nowy, surowy wystrój.
Kościół po odbudowie
