Gmina Dobrzeń Wielki składa się z 9 sołectw: Borki, Brzezie, Chróścice, Czarnowąsy, Dobrzeń Mały, Dobrzeń Wielki, Krzanowice, Kup i Świerkle. Obejmuje obszar 9150ha z czego 3300ha stanowią lasy. Graniczy od południa z miastem Opolem, od południowego zachodu z sołectwami Żelazna, Niewodniki i Narok z gminy Dąbrowa Niemodlińska, od północnego zachodu z sołectwami Stare Siołkowice i Nowe Siołkowice oraz Kaniów z gminy Popielów, od północy z sołectwem Ładza z gminy Pokój, od północnego wschodu z sołectwem Grabczok z gminy Murów, od wschodu zaś z sołectwami Brynica, Biadacz, Luboszyce i Kępa z gminy Łubniany.
Gminę zamieszkuje 14 200 osób, najwięcej w Dobrzeniu Wielkim - 4 300 osób, a najmniej w Brzeziu, bo tylko około 300 osób. Gospodarczo gmina jest przemysłowo-rolnicza. Spośród 8000 zawodowo czynnych mieszkańców, w przemyśle zatrudnionych jest około 3000, w rolnoctwie 1000 - najwiecej w Chróścicach. W handlu, rzemiośle i usługach jest około 2000 osób. W oświacie, służbie zdrowia i administracji zatrudnionych jest 500 osób. Pozostali pracują poza gminą.
Pierwsze ślady osadnictwa pochodzą z okresu kilkuset lat p.n.e. Jeśli znajdujemy w Czarnowąsach, Dobrzeniu i Chróścicach znaleziska świadczące o stosunkowo wysokiej kulturze materialnej oraz przedmioty i monety rzymskie, oznacza to, że tereny nasze były zamieszkałe i ludzie ci handlowali z sąsiadami, a także ze stolicą ówczesnego świata. Najstarszą osadą jest oczywiście Opole położone na głównej przeprawie przez Odrę. Trasa z Opola po prawej stronie Odry miała mniejsze znaczenie niż przez dzisiejszą Skorogoszcz i była mniej uczęszczana. Była ona bardziej niedogodna i sezonowa. Rozlewiska Odry, bagna i olbrzymie lasy powodowały, że prastare osady - Czarnowąsy, Dobrzeń i Chróścice były osadami małymi. Ludzie utrzymywali się z rybołóstwa, myślistwa i zbieractwa. Dopiero w czasach Silingów te trzy wsie rozwinęły się. Świadczą o tym liczne znaleziska. Przede wszystkim cmentarze całopalne i ślady produkcji ceramiki i żelaza odkryte w tych trzech największych naszych wsiach. Większość tych znalezisk pochodzi z I do IV wieku n.e.
Mało wiemy o czasach przed historycznych, głównie dlatego, że wyroby i budowle (poza ceramiką i niektórymi wyrobami z brązu i żelaza ) były drewniane.
Silingowie odeszli na zachód w 406 roku, a przybyłe na nasze tereny plemiona słowiańskie juz w VI wieku n.e. zwane są w żródłach "Opolini" czyli Opolanie. Oznacza to, że gród na opolskim Ostrówku był już w tym czasie znaczącym ośrodkiem. Jeśli nazwa Dobrzeń - Dobern, Doberna może pochodzić jeszcze od Silingów, to Czarnowąsy i Chróścice nazwane zostały już przez słowiańskich Opolan.
Pierwsze pisane źródło mówiące o Czarnowąsach, Dobrzeniu Wielkim i Dobrzeniu Małym pochodzi z 1228 roku i jest to dokument dot. przeniesienia klasztoru z Rybnika (utworzonego w 1211 r.) do Czarnowąs. Nie oznacza to wcale, że wsie te dopiero powstały. Jeśli książę opolski Kazimierz stara się o utworzenie w Czarnowąsach klasztoru Norbertanek, to znaczy, że chce on podnieść okolicę gospodarczo, społecznie i kulturalnie. W tamtym czasie to właśnie klasztory były ośrodkami postępu.
Klasztor nie mógł powstać na dziewiczym terenie. Dlatego uznać trzeba, że wsie nadane przez Kazimierza klasztorowi stanowiły już bazę dla jego działalności, czyli funkcjonowały gospodarczo i zapewniały warunki do działalności klasztoru. Istniały więc już od dawna.
Kazimierz nadaje w 1228 roku Czarnowąsy i Dobrzeń Mały klasztorowi, a także Żelazną, Stradunię, Żużelę, Skorogoszcz, Walce i wiele innych, a pozostawia sobie Dobrzeń Wielki jako wieś książęcą. Dobrzeń odciąża też powinnościami dla klasztoru w zamian za świadczone dla tej wsi usługi duszparsterskie.
W 1998 roku przypada zatem 770-lecie - nie istnienia, ale pierwszego historycznego zapisu o naszych trzech wsiach. Pierwsze źródło mówiące o wsi Chróścice pochodzi z 1268 roku i związane jest z nadaniem jej prawa niemieckiego. Wieś musiała już istnieć, skoro zmienia sie jej status. Chróścice należały do książąt dolnośląskich. Dopiero w 1321 roku obszar po Stobrawę- w tym też Chróścice - zostaje włączony do księstwa opolskiego. Od tego czasu Chróscice były tak jak Dobrzeń wsią należącą do księcia.
Tereny dzisiejszej wsi Kup należą do Dobrzenia. Osadnictwo rozpoczęło się w 1607 roku od wybudowania przez niejakiego Lorenza Slesagka z Chróścić młyna na tzw. Kupie. Nazwa Stary Kup powstała dopiero z chwilą ulokowania w 1780 roku nowej kolonii rzemieślniczej nazwanewj Kup. Kolonię zbudowano w/g planów architekta z Brzegu Drenkhana, na gruntach młynarza o nazwisku Thomas Lellek, który za odstąpienie terenów pod Kolonię otrzymał 32 morgi lasu. Wybudowanie Kolonii kosztowało 14 tys. talarów. Budowę ukończono i zasiedlono w 1782 roku. Pierwszymi osadnikami Kolonii byli: cieśla, kowal, bednarz, ceglarz, kołodziej, krawiec, karczmarz i chirurg. Wybudowano Urząd Rentowy z wieżą i zegarem oraz kościół ewangelicki.
W 1847 roku powstaje w Kup sąd. Kolonia miała formę okrągłą. Kup przez długie lata dostarczał okolicznym wsiom wyrobów rzemieślniczych i usług. Istniał tam też browar i gorzelnia. W 1787 roku w kolonii Kup mieszka już 213 osób. Kościół katolicki zbudowano dopiero w 1897 roku.
Świerkle i Brzezie powstały w 1773 roku tak jak Kup, jako kolonie w ramach planu zasiedlania Śląska przez króla Prus Fryderyka II. Pierwsza zmianka o Krzanowicach pochodzi z 1450 roku, a dotyczy dziesięciny dla klasztoru w Czarnowąsach z tej osady.
Niewiele tylko starsze od Brzezia, Świerkli i Kup są Borki. Pierwszy dokument, który je wymienia pochodzi z 1724 roku. Najstarszą miejscowością prawdopodobnie jest Dobrzeń, ale największe znaczenie od XIII wieku mają Czarnowąsy, z których klasztor promieniował na całą okolicę religijnie, gospodarczo i społecznie. Stare sę Chróścice i Dobrzreń Mały, a także Krzanowice. Pozostałe wsie powstają dopiero z XVIII wieku, w tym wspomniana już kolonia rzemieślnicza w Kup.