.

Alfons Sznura

Alfons Sznura urodził się 10 kwietnia 1930 roku w rodzinie robotniczo- chłopskiej na Mokrych Łanach, gdzie mieszka do dziœ w domu, który pamięta jego dzieciństwo.

Okres dzieciństwa były to trudne lata, ponieważ kryzys gospodarczy i bezrobocie dawały się we znaki 8-osobowej rodzinie, posiadał bowiem jeszcze pięcioro rodzeństwa: 3 siostry i dwóch braci.

        W 1936 roku rozpoczšł naukę w niemieckiej szkole na Mokrych Łanach, którš mimo wybuchu II wojny œwiatowej, ukończył w 1944 roku.

         Majšc niespełna 14 lat, musiał wyjechać do Dšbrowy Górniczej, aby nauczyć się zawodu tokarza w Hucie Bankowej.

         Po rozwišzaniu szkoły, 19 stycznia 1945 roku, zaczęła się jego tułaczka „za chlebem”. Zanim powrócił do domu rodzinnego pracował u niemieckich gospodarzy.

         W1946 roku, dzięki zabiegom rodziny i za poœrednictwem „Czerwonego Krzyża”, udało mu się powrócić do Polski i postanowił, że za wszelkš cenę musi nauczyć się mówić „po polsku”.

         Z wykształcenia tokarz, ale posiadajšcy talent i zmysł artystyczny. Do jego wytworów rękodzielniczych zaliczyć możemy: tabernakulum i œwieczniki znajdujšce się w Kaplicy na Osiedlu Piastów Œlšskich w Strzelcach Opolskich, tabernakulum w koœciele w Jemielnicy, w Błotnicy Strzeleckiej, w Opolu, w Częstochowie, w Warszawie oraz obraz z metaloplastyki ks. Josefa Glowatzkiego – budowniczego szpitala w Strzelcach Opolskich.

         W 1988 został wybrany na radnego w Strzelcach Opolskich, był członkiem fundacji remontu szpitala, który wspomagany był także przez wnuka przedwojennego burmistrza – Andrzeja Gundruma. Otwarcie szpitala nastšpiło 19 czerwca 1994 roku.

         Od 1990 roku uczestniczy w kontaktach z zaprzyjaŸnionym, partnerskim miastem Soest.

         „Alfons Sznura z uporem, pasjš i dociekliwoœciš historyka gromadzi dokumenty dotyczšce przeszłoœci miasta, wykorzystujšc je w kontaktach z byłymi mieszkańcami Strzelec Opolskich. Stara się zachować dla potomnych pamištki z przeszłoœci, utrwalajšc je w różny sposób: przy pomocy pisma, taœmy filmowej, tablic pamištkowych, pomników i albumów.

         Ogniskuje wokół siebie ludzi różnych orientacji i œwiatopoglšdów, dšżšc do prawdziwego pojednania”

.

 Piotr Gaszowiec z Rozmierzy

 Wœród uczonych Œlšzaków, którzy kroczyli w pierwszych szeregach humanistów krakowskich, Piotr Gaszowiec z Rozmierzy Polskiej pod Strzelcami zajmuje szczególne miejsce. Urodził się prawdopodobnie około roku 1425 jako heres – dziedzic Rozmierzy (...) Za panowania Henryka Piastowicza powstała w Strzelcach w roku 1379 szkoła miejska. Przypuszczać należy, że młody Piotr uczęszczał do tej szkoły, a skończywszy lata nauki oraz kurs wyższy, immatrykulował się w roku 1447 na uniwersytecie krakowskim. Zastanawia fakt otrzymania już w 1448 roku tytułu bakałarza, a w roku 1452 liberalium artium. Piotra Gaszowca nie zatrzymała krakowska uczelnia. Żšdny wiedzy i rozmiłowany w studium medycyny udał się na uniwersytet do Perugii 9 miasto œrodkowych Włoszech). Rozpoczšł swe studia medyczne wPerugii w roku 1452, a zakończył je w Koloni w 1456. Skończywszy studia za granicš wrócił Piotr Gaszowiec do Krakowa i został profesorem medycyny oraz lekarzem nadwornym Kazimierza Jagielończyka. Umarł 18 maja 1464 roku.

         W 1453 opracował Gaszowiec katalog 15 jasnych gwiazd stałych.

         Z zagranicy Gaszowiec pełen nowej głębokiej wiedzy. W Krakowie zajšł od razu wybitne stanowisko w życiu miasta. Trzykrotnie piastował godnoœć rektora wszechnicy krakowskiej, na której też był do końca życia profesorem medycyny. Jako rajca miejski wygłaszał przez szereg lat wspaniałe mowy o duchu humanistycznym. Z technikš kompozycyjnš takich mów wraz ze sposobami ich wygłaszania musiał się zaprzyjaŸnić bliżej jeszcze we Włoszech. Gaszowiec zrestš to jeden z pierwszych humanistów polskich.

         W 1471 roku znajdował się Gaszowiec w orszaku zdšżajšcym pod przewodem Jana Długosza do Pragi celem obięcia tronu dla królewicza Władysława. Postępowoœć Gaszowca, jego krytyczny stosunek do otoczenia, przejęcie się nowymi pršdami i nowym sposobem życia, jaki szedł do nas z Włoch, widać choćby tym, że nie zważajšc na głosy opinii ani też na swoje szlacheckie pochodzenie pojšł za żonę zwykłš mieszczkę krakowskš.

 .

Jerzy Gorecki

Jednš z najciekawszych postaci w długiej historii Leœnicy był Jerzy Gorecki. Urodził się w tym miasteczku w drugiej połowie XVI wieku jako syn młynarza Po odbyciu studiów medycznych dał się poznać jako nieprzeciętny lekarz. Z czasem Gorecki dostał się na dwór cesarski w Wiedniu i został lekarzem przybocznym cesarza. Otrzymawszy godnoœć hrabiego dworu zaczšł się tytułować „Claramontanus de monte Galea”, niewštpliwie do Góry Chełmskiej, czyli obecnej Góry Œw. Anny. Z dworu cesarskiego przeniósł się Gorecki na dwór królewski w Warszawie. Tutaj był on lekarzem królów polskich: Zygmunta III i Władysława IV. W roku 1634 sporzšdzajšc testament, medyk królewski pragnšł ufundować w Leœnicy kolegium. Na ten cel przeznaczył on wszystkie zaoszczędzone pienišdze. Po œmierci Jerzego Goreckiego fundacja jego uległa w roku 1653 przekształceniu w stypendium dla młodzieży studiujšcej. Ze stypendium korzystała przez długie wieki – aż do czasów II wojny œwiatowej – liczna grupa młodzieży z terenu całej Opolszczyzny.

 .

Teophil Woschek

         Urodził się 11 kwietnia 1888 roku w Kadłubie. Był drugim i zarazem ostatnim gubernatorem (naczelnikiem) prowincji Górny Œlšsk. Adwokat z zawodu, był w latach 1919 – 1930 radnym miasta Gliwice i jego honorowym obywatelem. W 1930 roku został przewodniczšcym Plenum Prowincji oraz przewodniczšcym Partii Centralnej na Górnym Œlšsku.

         Jego następca dr.h.c  H.Piotka, kontynuował Woschek trudny proces odbudowy, który Piontek po podziale Górnego Œlšska wskutek traktatu wersalskiego, skutecznie rozpoczšł. Opieka społeczna, budowa dróg, budownictwo wodne, podobnie jak sztuka i nauka były dla Woschka, jako przewodniczšcego różnych instytucji, zwišzków i zrzeszeń, szczególnie ważne. Sprawš priorytetowš było utrzymanie samodzielnoœci, tej dopiero w 1919 roku utworzonej prowincji.

         W1933 roku Woschek został zmuszony przez narodowych socjalistów do ustšpienia ze stanowiska gubernatora. Zabroniono mu również sprawowania, pełnionego urzędu rejenta. W ten sposób podzielił los dr H.Lukaschka, prezydenta Górnego Œlšska, zdymisjowanego w 1933 roku.

         Po dymisji T.Woschek podjšł obowišżki adwokata i doradcy hrabiowskich zakładów Schaffgotsch oraz pracę w dyrekcji dóbr hrabiowskich Ballestrem. Jako adwokat, który nie przystšpił ani do NSDAP, ani do żadnej innej organizacji partyjnej, udowodnił swojš niezłomnoœć charakteru, nacechowanego chrzeœcijańskimi, humanitarnymi i demokratycznymi ideałami. W szczególnoœci bronił ludzi przeœladowanych ze względów politycznych i rasowych. Mimo to, po przejęciu ziem œlšskich przez Polskę, również władze polskie zabroniły, temu powszechnie na Górnym Œlšsku lubianemu i cenionemu byłemu gubernatorowi, dalszej praktyki adwokackiej.

         W 1946 roku T.Woschek wraz z żonš został wysiedlony do zachodnich Niemiec. Tam znalazł zajęcie w zarzšdzanie Zjednoczonego Terytorium Gospodarczego we Frankfurcie. Od 1949 roku podjšł pracę jako radca ministerialny w Federalnym Ministerstwie ds. wysiedleńców. Zmarł 3 stycznia 1952 roku.

.

Andreas Maria Renard

Hrabia Andreas Maria Renard  urodził się w roku 1795, w Strzelcach Opolskich. Jako potomek przybyłej z Francji około roku 1600 rodziny Renard, odziedziczył w roku 1815 od ojca Johanna Babtisty II i matki – hrabiny Gaschin, wielki majštek pochodzšcy od bezdzietnie zmarłego, spowinowaconego z księżnš Gaschin hrabiego Philipa Colonny.

         Andreas, nie tylko zarzšdzał odziedziczonym majštkiem, lecz także znacznie go powiększył. Należały do niego nie tylko włoœci w powiecie strzeleckim, oleskim, lublinieckim, raciborskim i bytomskim, ale także majštki w okolicach Troppau i Bielska, posiadłoœci Jastrembica iNadworna w Galicji oraz majštek koło Tarvis w Alpach Karniskich..

         Całš swojš energię zainwestował w budowę i modernizację odziedziczonych od hrabiego Colonny hut. Został drugim po hrabim Henckelu

Von Donnersmarcku, producentem żelaza na Górnym Œlšsku.

         W 1819 roku Renard wybudował po prawej i lewej stronie Małej Panwi hutę. Zaledwie parę lat póŸniej jej udział w produkcji blachy na Górnym Œlšsku wynosił 50%.

         Wiele uwagi Renard poœwięcił także zakładom w Żędowicach, które w roku 1837 zmodernizował. W okresie póŸniejszym zakłady te należały do najważniejszych jego przedsiębiorstw. Najważniejszym jednak przedsięwzięciem księcia, było wybudowanie w 1836 roku po lewej stronie Małej Panwi huty w Zawadzkiem, nazywanej imieniem pełnomocnika hrabiego, barona Zawadzkiego. Dyrektor Korszusek, który w 1841 roku przejšł kierownictwo przedsiębiorstwa, rozbudował hutę, uruchamiajšc odlewnię stali tyglowej. Jakoœć wytwarzanej w hucie „Zawadzkie stali nie ustępowała wysokojakoœciowej stali pochodzšcej z Anglii. Z tego też względu huta w Zawadzkiem stała się jednym z najznaczniejszych przedsiębiorstw Górnego Œlšska. W roku 1845, na targach wrocławskich, produktom tej huty przyznano najwyższe wyróżnienie jakoœciowe.

         W roku 1854 zmarła żona hrabiego, w roku 1855 zginšł na polowaniu jego najmłodszy syn. Szeœćdziesięcioletni wówczas Renard przekształcił przedsiębiorstwo rodzinne w hutniczo – górniczo – drzewnš spółkę akcyjnš „Minerva S.A.”, która w roku 1871 przeszła w posiadanie Œlšskich kolei Żelaznych S.A.,Huta Pokoju S.A.

         Hrabia Renard zmarł w roku 1875. Jego syn, prawnik, hrabia Johannes Renard, urodzony 24 marca 1829 roku w Strzelcach Opolskich, był w latach 1861 – 1874 członkiem parlamentu pruskiego, w latach 1867 – 1874 był przewodniczšcym niemieckiego Reichstagu. W latach 1868 – 1874 był przewodniczšcym „Minervy”. Zmarł, przed swoim ojcem, 7 marca 1874.

 .

Stanisław Smoleń

Urodził się 1 listopada 1938 roku w Ligocie Mur w powiecie zawierciańskim w rodzinie chłopskiej. Szkołę podstawowš ukończył w Kroczycach, a następnie uczęszczał do Liceum Pedagogicznego w Zawierciu. Po ukończeniu rozpoczšł naukę w Studium Nauczycielskim w Raciborzu, na kierunku filologia polska, które ukończył w 1958 roku. Następnie przeniósł się do Opola na filologię polskš w Wyższej Szkole Pedagogicznej. Dyplom magisterski otrzymał w 1961 roku. W tym samym roku podejmuje pracę w Liceum Ogólnokształcšcym w Strzelcach Opolskich w charakterze nauczyciela, wišżšc się już na stałe z tym miastem. W 1967 roku przenosi się do Techniku Mechanicznego w Strzelcach Opolskich. W 1978 roku obejmuje stanowisko wicedyrektora w tejże szkole, które piastuje aż do odejœcia na emeryturę. W 1974 roku obronił dysertację doktorskš pt. „Walka o polskoœć na ziemi strzeleckiej” na uniwersytecie Wrocławskim. Otrzymuje tytuł doktora nauk humanistycznych.

         Doskonalił również swoje kwalifikacje zawodowe zdobywajšc II stopień specjalizacji nauczycielskiej z zakresu języka polskiego. Z wykształcenia filolog, z zamiłowania badacz historii Œlšska, ze szczególnym akcentem na ziemię strzeleckš

         Otrzymał mnóstwo ważnych odznaczeń i nagród

Zasłużony Działacz Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich

Srebrna Oznaka honorowa „Zasłużony popularyzator Wiedzy”

Oznaka „Zasłużony Działacz Kultury”

Złoty Krzyż Zasługi”

Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski i wiele innych

Był także historykiem ziemi strzeleckiej. Małżeństwo z rodowitš Œlšzaczkš i nawišzanie bliskich stosunków z rodzinami œlšskimi przybliżyło Stanisławowi Smoleniowi język œlšski, zwyczaje i tradycje. Jako nauczyciel na co dzień miał kontakty z młodzieżš wywodzšcš się z okolicznych wsi i umiał czerpać z tego żywego Ÿródła. Do dziœ zachowały się liczne wywiady przeprowadzone przez uczniów z „omami” i „opami” na temat tradycji œwištecznych i innych obyczajów œlšskich. Był to poczštek jego prac na temat folkloru ziemi strzeleckiej.

     St. Smoleń przemierza również prawie każdy zakštek ziemi strzeleckiej, głównie jako prelegent Towarzystwa Wiedzy Powszechnej. Każde spotkanie ze Œlšzakami w wiejskim klubie owocowało nowymi materiałami historycznymi i folklorystycznymi. Gromadził każdy dokument, kalendarz, widokówki, spisywał rozmowy. Materiały te zarówno języku niemieckim jak i polskim stanowiš częœć domowego archiwum. Sš to œpiewniki, modlitewniki itp. Prawdziwym białym krukiem w zbiorach sš mapy strzeleckiego powiatu: dwujęzyczna, polsko-niemiecka i niemiecka oraz Księga Protokołów Urzędu Powiatowego w Strzelcach Opolskich od 1885 do 1912 prowadzona częœciowo w języku polskim a częœciowo w języku niemieckim.

     Zbierajšc materiały do pracy doktorskiej przeprowadził około 150 wywiadów z byłymi aktywistami o polskoœć lub członkami rodzin nie żyjšcych już działaczy. Ta, liczšca ponad 500 stron ksišżka, jest próbš zbadania i obiektywnej oceny całokształtu dziejów ruchu polskiego w powiecie strzeleckim. Postaciom, którš darzył szczególnym szacunkiem był Tomasz Skowronek, pierwszy powojenny burmistrz w Strzelcach Opolskich.

Dzieje cmentarzy, parafii, a także wybitne indywidualnoœci duchowe – to kolejne Ÿródło badań Smolenia. Wœród nich na szczególnš uwagę zasługuje postać arcykapłana Maksymiliana Gancarskiego – proboszcza parafii pw. œw. Wawrzyńca.

     O Stanisławie Smoleniu możemy powiedzieć:

„Na wieczny odpoczynek odchodzi najbardziej znany ze współczesnych piewców tej Ziemi”.

     Pozostało po nim wiele pięknych wierszy (nie opublikowanych), ksišżki (Strzelce znane i nieznane”), artykuł publikowane w „Głosie œw. Wawrzyńca”.

 .

Theodor Aufrecht

         Prof. dr T. Aufrecht, wybitny językoznawca i indolog, urodził się 7 stycznia 1821 roku w Leœnicy w wielodzietnej rodzinie żydowskiej. Po ukończeniu gimnazjum w Opolu studiował w latach 1842 - 1846 w Berlinie filologię i językoznawstwo porównawcze. W 1847 roku w Halle otrzymał tytuł doktora filologii. W latach 1849/50 wydał dzieło „Uber die umbrischen Sprach - denkmoler”, dzięki któremu zapewnił sobie miejsce wœród wielkich językoznawców. Nieco póŸniej habilitował się na Uniwersytecie Berlińskim. Jako nieetatowy docent uczył języka staroangielskiego oraz staronordyckiego. W roku 1852 wyjechał do Oxfordu, a po roku do Cambridge. Tam współpracował nad wydaniem „Rygwedy”, najstarszego i najcenniejszego pomnika literatury indyjskiej, który w latach 1861/63 wydał w języku łacińskim. W 1862 roku został powołany przez Uniwersytet w Edynburgu na nowo założonš katedrę sanskrytu i językoznawstwa porównawczego. Wtedy też ożenił się z Helen Mary, która okazała się pełnš zrozumienia i poœwięcenia towarzyszkš życia.

   W roku 1875 rozpoczšł pracę na Uniwersytecie w Bonn. W trzytomowym wydaniu „Catalogus Catalogorum” zreasumował wszystkie rękopisy sanskrytu włšcznie z biografiami autorów. Na polu literatury indyjskiej stały się one dla każdego naukowca niezastšpionš i bezcennš pomocš. T. Aufrecht był typem naukowca starej daty. Nigdy nie gonił za sławš, a mimo to  dużš popularnoœć przyniosło mu jedynie wydane drukiem w 1873 r. dzieło „Kwiaty z Hindostanu”. Zmarł 4 kwietnia 1907 r. w wieku 86 lat w Bonn. Brytyjskie Królewskie Towarzystwo Azji, którego był honorowym członkiem, umieœciło w swym żurnalu nekrolog, w którym jego osobę wspominały inne towarzystwa uczonych. Uniwersytet w Cambridge nadał mu tytuł doktora literatury, natomiast Uniwersytet Edynburski tytuł doktora prawa.

.

Chłop pańszczyŸniany Marek (?) z Jemielnicy

         O tym, co było, najlepiej porozmawiać z osobami leciwymi. Marek Prawy? Jaki on tam prawy, przecież to był lump, złodziej i rozbójnik, któremu nie chciało się pracować i tyle. Jak widać nie ma w tym cienia sympatii, a raczej drwina. To nie był nasz człowiek, którym można się chwalić. W œwiadomoœci przeciętnego jemielnicznina Marek został okreœlony jako postać tajemnicza (mityczna).

         Od 1965 roku budynek szkoły podstawowej w Jemielnicy zdobi pamištkowa tablica, na której Marek został okreœlony jako rewolucjonista. Rewolucja jawi się zazwyczaj jako gwałtowna zmiana, przewrót.

         Cała nasza wiedza o Marku ogranicza się do œwiadectw niemieckiego historyka Johannesa Ziekurscha, który w ksišżce pt. „Hundert Jahre Agrargschichte” opisał wystšpienie tego słynnego jemielniczanina. Jego relacja została oparta na dokumentach sšdowych z końca XVIII wieku.

         Rok 1794 stał się pamiętnym dla Jemielnicy. Tutejsi chłopi byli poddanymi oo. Cystersów, jak również króla Prus. Przełożony cystersów, opoat Eugan Staniczka, który urodził się w Strzelcach był zaprzyjaŸniony z hrabiami Colonnami. Poprzednicy Staniczki wprowadzili bardzo ekstensywnš gospodarkę w klasztornych lasach, gdzie zostało już tylko mniej wartoœciowe drewno miękkie. Staniczka próbował temu zaradzić, wprowadzajšc racjonalne gospodarowanie drewno stanem. Ograniczono wyršb, a chłopi otrzymali niewielkš iloœć  lichego drewna na opał i do budowy domów. Ta decyzja wywołała niezadowolenie wœród chłopów, ponieważ według dawnych praw mieli oni swobodny dostęp do klasztornych lasów. Jeden z nich, którego zwano Markiem (dokładnie nie wiadomo czy to imię czy nazwisko) oœwiadczył publicznie wobec mieszkańców wioski : „O ile wieœ nie otrzyma lepszego drzewa, to będzie w naszej wsi tak samo jak działo się we Francji, lepszego drzewa chociażby siłš weŸmy”. W sytuacji, gdy do Jemielnicy docierały luŸne informacje o rewolucji we Francji, które przynosili chłopi będšcy żołnierzami armii pruskiej, słowa Marka tak mocno wypowiedziane były bardzo niebezpieczne. Należy pamiętać o tym, że Prusy były wtedy z Francjš w stanie wojny. W tym œwietle Marek był zdrajcš, a jego słowa mogły stać się iskrš zapalnš kolejnego buntu na wsi œlšskiej.

         O słowach Marka doniesiono ministrowi œlšskiemu Hoymowi. Ten zareagował błyskawicznie. Rozkazał generałowi Mannsteinowi aresztować Marka, a następnie dla postrachu przepędzić go przez rózgi. Marka porwano w Jemielnicy i przewieziono do Opola. W dniu 17 marca 1794 roku, a był to dzień targowy i wielu ludzi przyjechało do Opola, na rynku na oczach zgromadzonych gapiów, przeprowadzono Marka szeœć razy przez dwa szpalery żołnierzy zaopatrzonych w rózgi.

Po tej procedurze Marek nie był w stanie podnieœć się z miejsca, gdzie upadł. Skrwawionym nieszczęœnikiem musiał się zajšć pułkowy felczer.

         Dwa dni póŸniej aby zastraszyć okolicznych chłopów, przewieziono posiniaczonego Marka na odkrytym wozie do Jemielnicy. Według nie potwierdzonych przypuszczeń Marek zmarł w 1812 roku (urodził się w 1747 roku). Na tym kończy się cała prawda o chłopie pańszczyŸnianym, Marku z Jemielnicy.

         Po drugiej wojnie œwiatowej władze komunistyczne usilnie szukały takich postaci, których poczynania prawdziwie umacniały ich wzorce ideowe. Robotnicy, jak i chłopi byli w cenie. Na tej podstawie wykreowano chłopskiego bohatera i buntownika Marka, któremu ładnie dodano przydomek Prawy. Tuż po wojnie wymyœlono „Pieœń o Marku Prawym”, wydajšc jej XVIII-wiecznš metrykę. Na temat Marka napisano również kilka ksišżek. Korneli Dobkiewiczowa skreœliła powieœć kierowanš do młodzieży pt. „O Marku Prawym z Jemielnicy”. Powieœć pt. „W Jemielnicy sšdny dzień” napisał Zbigniew Zielonka. Natomiast Wilchelm Szewczyk w pracy pt. „Trzynaœcie portretów œlšskich” jeden z nich poœwięcił Markowi. Ponadto co jakiœ czas tu i tam pojawiały się wzmianki dotyczšce Marka. W sumie stworzono całkiem kolorowš ni to baœń, ni to legendę.

         Na jednej szali ziarno prawdy, na drugiej wielka masa zmyœleń. Tu nicpoń, a tam bohater. Nieraz wraca ów dylemat. Jedno jest pewne Marek był odważnym człowiekiem. Trzeba pamiętać o tym, że Marek był zwykłym chłopem pańszczyŸnianym, czyli według ówczesnych norm nikim. Mimo to zaistniał, a pamięć o nim przetrwała.

.

Twórcy Banku Ludowego

1908 – 1939

Pod wpływem myœli Stanisława Staszica realizowanej przez K. Marcinkowskiego, a zmierzajšcej do gospodarnego wyzwolenia narodu polskiego, powstał w 1908 r w Strzelcach Opolskich Bank Ludowy. Powstajšca w tym okresie na Œlšsku sieć banków, miała spowodować uniezależnienie się ludnoœci polskiej od niemieckich instytucji bankowych. Silna pozycja gospodarcza Polaków miała im pomóc w walce z żywiołem niemieckim i dopomóc w wyzwoleniu ziem Œlšska spod panowania pruskiego. Stosunkowo póŸno data powstania banku strzeleckiego podyktowana była słaboœciš żywiołu polskiego oraz słabym uprzemysłowieniem z przewagš ludnoœci wiejskiej.

           Przełomowym momentem było zaangażowanie ks. Józefa Wajdy z Kielczy. To m.in. jego działalnoœć obudziła œwiadomoœć narodowš Polaków zamieszkujšcych powiat strzelecki. Ksišdz Wajda uzyskał wsparcie grupy rolników, którzy na założycielskim zebraniu spotkaniu w Szczepanku, uchwalili statut i wybrali władze banku. Byli to m.in. Franciszek Kurpierz z Połwsi, Franciszek Krawiec z Jemielnicy i Franciszek Myœliwiec ze Sprzęcic. Udane posunięcia ekonomiczne władz banku umożliwiły stały przyrost wkładów oszczędnoœciowych. Przyczynił się do tego pierwszy członek  zarzšdu banku Franciszek Myœliwiec (1908 – 1917).

Wobec braku polskich organizacji politycznych, zawodowych i kulturowo – oœwiatowych, rolę uœwiadamiajšcš wœród konserwatywnej ludnoœci wiejskiej pełnili przedstawiciele Banku Ludowego. Było szczególnie ważne  w okresie powstań œlšskich 1919 – 1921.

Członkowie władz banku Ludwik Grobelny i Józef Wiłkowski powołali Polskš Radę Ludowš. Ostatecznie w wyniku podziału Œlšska dokonanš przez Radę Ambasadorów w Wersalu, powiat strzelecki znalazł się w granicach państwa niemieckiego. Ten fakt oraz potężna inflacja zniszczyła siłę ekonomicznš Banku Ludowego. Nowy okres banku rozpoczšł się wraz z jego reaktywowaniem w1923r przez J. Wiłkowskiego i Fr. Mysliwca. Ustabilizowanie marki niemieckiej umożliwiło odzyskanie dawnych członków spółdzielni. Kierowany przez Wiłkowskiego bank rozwijał się pomyœlnie, zwiększajšc swoje obroty.

W 1929 r spółdzielcy nabyli lokal przy ulicy lublinieckiej oraz przy pomocy Zwišzku Polaków wybudowali salę dla działalnoœci kulturalno – oœwiatowej.

Kryzys lat 1929 – 1933 dotknšł również polski bank w Strzelcach Opolskich, który miał ogromne trudnoœci z wypłatš depozytów i œcišganiem długów.

Dodatkowym ciosem w polskie banki kredytowe było rozporzšdzenie Hindenburga (20.11.1931), które pozbawiało Polaków możliwoœci œcišgnięcia wierzytelnoœci. Jedynie emocjonalne więzi i wytrwałoœć większoœci członków spółdzielni pozwoliło przetrwać ten trudny okres.

Inny rodzaj trudnoœci zwišzany był z dojœciem Hitlera do władzy. Naziœci poprzez naciski i represje spowodowali zmniejszenie liczby członków banku. Kierujšcy bankiem od 1935 r Jan Rychel borykał się permanentnym bojkotem jego banku ze strony władz niemieckich (głównie Bund Deutscher Osten). Kolejne decyzje Niemców paraliżowały działalnoœć Banku Ludowego w Strzelcach (m.in. zakaz udziału w licytacjach przymusowych). Oprócz represji ekonomicznych, coraz częœciej stosowano terror fizyczny (napady, szykany, niszczenie sal). Rychel był kilkakrotnie zatrzymany przez władze niemieckie. Mimo represji ze strony władz niemieckich ludnoœć polska uroczyœcie obchodziła 30 – lecie powstania Banku Ludowego. Zakaz burmistrza uniemożliwił odsłonięcie pamištkowej tablicy z popiersiem założyciela Banku Ludowego, ks. Józefa Wajdy. Ostatecznie pamięć ks. Wajdy uczczono w czasie patriotycznej manifestacji, w sali zebrań, gdzie odsłonięto tablicę z jego podobiznš.

Ostatecznie z rozkazu radcy sšdu wojennego Hernona (30.08.1939) aresztowano Jana Rychla. Ostatniego kierownika banku wraz z innymi aktywistami wywieziono do obozu w Buchenwaldzie.

Podsumowanie

Działalnoœć polskiego Banku Ludowego miała szczególne znaczenie dla ludnoœci pochodzenia polskiego, która znalazła się w granicach państwa niemieckiego, po podziale Œlšska. Bank prowadził działalnoœć kulturalno – oœwiatowš, był oœrodkiem, w którym Polacy mogli œwiadomie manifestować i pielęgnować swoje przywišzanie do ojczyzny – liczne uroczystoœci o charakterze patriotycznym podtrzymywały na duchu Polaków, szczególnie w czasie nasilajšcego się terroru hitlerowskiego.

Niemcy doceniajš siłę Banku Ludowego nazwali budynek spółdzielni „polskš twierdzš”.

Ponad 30 – letnia działalnoœć Banku Ludowego w Strzelcach wpisała się na trwałe w historię walki niepodległoœciowej i kultywowania polskoœci na Œlšsku.   

.

Franciszek Myœliwiec

     Gospodarz ze Sprzęcic – ostatni prezes Zwišzku Polaków w Niemczech - zwolniony z powodu sędziwego wieku z KZ Buchenwald – odmówił wyjœcia z hitlerowskiego obozu. Zmarł wkrótce w obozie, ale Polaków swych nie opuœcił.

Franciszek Myœliwiec
 (poemat) Anna Œwierszczyńska

„Wolno rok upłynšł za kolczastym drutem,

Odcierpiał Myœliwiec mękę i pokutę.

I otwarli Niemce bramy

żelaznymi, hej kluczami.

I tak prędko umrze, toć wiadoma rzecz.

Jeœli nas poprosi niechże idzie precz.

PójdŸże tutaj, stary pewnie będzien rad,

że cię wypuszczamy rychło zza tych krat.

Że wychodzisz pierwszy z całej więŸniów rzeszy.

Podziękujże nam u progu tych bram.

Jeœli nam niemieckie ucałujesz ręce

Wyjdziesz na swobodę, nie będziesz tu więcej.

Spojrzał stary w ciszy

w oczy towarzyszy,

w oczy owej młodzi,

co to jej przewodził.

Ejże, Niemce, Pan Bóg z nami.

Zaryglujcie krwawe bramy.

Nie nadejdzie taki czas,

żebym o co prosił was.

Póki z braci mych ostatki

nie opuœci krwawej matki

pokaż oni tutaj sš, zniosę z nimi dobę złš.

Minšł rok drugi, ciężki jak wiek.

Hej chłopie, chłopie, staryœ ty człek.

Już się do pracy nie nadasz nam,

Więc odemkniem wrzecišdze bram.

Przestšpisz wolny więzienia próg,

Tylko nam przedtem padnij do nóg.

Ejże, Niemcze darmo gadasz

Bo nie dla mnie twoja rada.

Nie nadejdzie taki czas,

Żebym co prosił was.

Póki bracia tutaj sš

Zniosę z nimi dolę złš,

Bo w Myœliwcu œlšska dusza,

Uparta i mocna.

Nie łatwo jš co poruszy,

Gdy się zatnie do cna.

I znów rok minšł ciężki jak wiek,

W głodzie, udręce, bólu i łzach.

Chcesz to Cię puœcim – Niemiec mu rzekł.

Toć to patrzeć – umrzesz na dniach,

Ej Niemcowie Pan Bóg z nami

Nie wyjdę ja przez te bramy.

Póki bracia tutaj sš,

Zniosę z nimi dolę złš.

I podniósł spokojnym gestem

Swe czoło sokole.

Myœliwiec – powiada – jestem –

Gospodarz, wiecie, z Opola...

I został. I dalej młodzi

Jak dawniej duchom przewodził.

I wlewał siłę oczyma.

Przetrzymać ino.... przetrzymać...

Ani raz – œmierć nie przyszła. I w œwitu czas

Jak ogarek cichutko zgasł.

Odszedł jak siwy nad chatš dymu.

Przetrzymać – szeptał rodakom swym.

A właœnie wtedy w zorzy rannej

Wschodziła Góra Œwiętej Anny

I wiatr przedœwitu w jasnych sadach

Cichutko imię czyjeœ gadał.

I głos szeptał dalej i niósł dalej

Ponad prastarej Odry fale,

Nad białych wiosek dymy srebrne

Słowa jak ziemia Œlšska zgrzebne.

I szeptał wiatr w porannš ciszę.

Myœliwiec zwali go. FRANCISZEK.”

Bibliografia

 J. Œwistak    Piotr Gaszowiec, słynny Œlšzak spod Strzelec

Kalendarz Opolski   na rok 1959, s.214

R.Ligacz    Uczeń Œlšska Opolskiego na Uniwersytecie Jagielońskim w XV wieku,  Opole 1964, s 34-37

Leœnica – wczoraj i dzisiaj, Kalendarz Opolski na rok 1968, s.160

Herbert Gross     Bedeutende Oberschlesier

Hans Ludwig Abmeier    (OberschlesierJahrbuch), 1985,

Alfons Sznura,    Młodoœć a wielka niewiadoma, Strzelce Opolskie,  1999

Materiały zebrali i opracowali:

Natalia Sosnowska i Grzegorz Wojda, uczniowie Publicznego Gimnazjum nr 2 w Strzelcach Opolskich

Pod kierunkiem nauczycieli:

Barbary Skrzypulec

Beaty Bogackiej

Andrzeja Olewicza.