Historia i teraźniejszość Ziemi Gogolińskiej

Od 1973 roku Gogolin jest siedzibą władz jednostki administracyjnej obejmującej miejscowości:

Z historycznego punktu widzenia można by jeszcze wymienić wioski Strzebniów i Karłubiec, które zostały wchłonięte przez miasto Gogolin. Łączna powierzchnia miasta i gminy przekracza 101 km2. Na tym obszarze zamieszkuje 13 535 osób, z tego w samym Gogolinie 6 780.

Istnieje kilka hipotez na temat pochodzenia nazwy Gogolin. Niekiedy nazwę miasta wprowadza się od nazwy osobowej Gogoła. Spotkać też można pogląd, że pochodzi ona od żyjących niegdyś na okolicznych stawach kaczek zwanych gogołami lub od tak nazywanych niedojrzałych owoców. Tradycja lokalna wywodzi nazwę Gogolina od krzewów głogu. Wykopaliska wykazały, że na terenie Gogolina przebywali ludzie już w okresie młodszej epoki kamiennej, czyli neolitu (4000-1800 r. p.n.e.). Potwierdzają to znalezione z tych czasów fragmenty ceramiki i toporki. Liczne są także znaleziska z epoki brązu, a w Strzebniowie odkryto nawet cmentarzysko kultury łużyckiej z V okresu tej epoki, a więc z IX- VII wieku p.n.e. Wiele znalezisk na terenie Gogolina pochodzi z okresu wpływów rzymskich, a następnie z okresu średniowiecza. Ocena bogatego materiału archeologicznego, pochodzącego z ponad dwudziestu miejsc na terenie miasta Gogolina, skłania do wysunięcia tezy, że już od zamierzchłych czasów tereny te nadawały się do osadnictwa i dlatego ludzie je sobie upodobali.
Pisana historia Gogolina rozpoczyna się w 1223 roku, kiedy to po raz pierwszy wymieniono go pod nazwą „GOGOLINO" w dokumencie biskupa wrocławskiego Wawrzyńca. Z treści dokumentu wynika, że biskup nadał dziesięcinę z Gogolina kościołowi w Maciowakrzach. W końcu XIII wieku Gogolin należał do książęcego uposażenia klasztoru cystersów w Jemielnicy. Potwierdza to dokument papieża Bonifacego VIII z dnia 16 lutego 1302 roku, w którym wymieniono Gogolin jako „de Ghogołyn".
Dawny Gogolin był osadą wyłącznie rolniczą, stąd patronem wioski był św. Urban. Chłopskie zagrody w dalekiej przeszłości rozciągały się wzdłuż dzisiejszej ulicy Strzeleckiej począwszy od ulic Kościelnej i Chrobrego, w stronę Strzelec Opolskich. Podstawą utrzymania mieszkańców była uprawa ziemi. W pocie czoła musieli pracować, gdyż słabe tutejsze gleby wymagały wielkiego nakładu pracy. Nie byli w stanie podołać ciężarom feudalnego prawa. 2 tego względu już w 1385 roku domagali się zmniejszenia dziesięciny. W dokumencie łacińskim gogolińscy chłopi zostali wówczas określeni jako „kmetones de Gogolino".

Z 1417 roku pochodzi informacja o pierwszym studencie z Gogolina. Wynika z niej, że na Uniwersytet Krakowski został wtedy przyjęty „Dobeslaus de Gogolina", który uiścił 3 grosze wpisowego. W wykazie z 1471 roku Gogolin został wymieniony jako „Gogulny".

Przez następnych kilka wieków Gogolin był niewielką osadą i jeszcze w 1783 roku liczył zaledwie 312 mieszkańców. Nadmienić trzeba, że w latach 1634-1852 Gogolin wraz ze Strzebniowem należał do hrabiowskiego roku Gaszynów z Żyrowej. Na początku XIX wieku Gaszynowie założyli kolonię Wygoda i folwark Leopoldowiec.

Rozwój ekonomiczny niewielkiego Gogolina rozpoczął się na początku XIX wieku, gdy na skalę przemysłową zaczęto eksploatować miejscowe złoża wapienia i zaczęły powstawać piece wapiennicze. Ich liczba w 1845 roku wynosiła 46, a w 1864 roku zmniejszyła się do 29. Z biegiem czasu piece te zostały zastąpione przez nowocześniejsze zakłady.

Drugą bardzo ważną przyczyną rozwoju Gogolina było oddanie do eksploatacji w 1845 roku linii kolejowej Opole - Kędzierzyn, będącej odcinkiem najstarszej na Śląsku linii kolejowej Wrocław - Mysłowice. W Gogolinie od samego początku znajdowała się stacja i zatrzymywały się tutaj pociągi. Z wielu miejscowości, m.in. z Prudnika i Strzelec Op., dowożono pasażerów, którzy z Gogolina w dalszą podróż udawali się pociągiem. Gdy jeszcze w 1896 roku oddano do użytku linię kolejową Gogolin - Prudnik, to Gogolin stał się ważnym węzłem komunikacyjnym. Miało to tym większe znaczenie, że dla tutejszego przemysłu wapienniczego otworzyły się możliwości handlówce i eksportowe, a mieszkańcom dawało większą możliwość zatrudnienia.

Od 1899 roku w Gogolinie znajdował się szpital zbudowany przez Zakon Sióstr Boromeuszek. Już wcześniej siostry opiekowały się dziećmi pracowników zakładów wapienniczych.

W latach 1899-1901 mieszkańcy Gogolina zbudowali kościół pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa (po lewej). W 1903 roku powstała tutaj samodzielna parafia obejmująca Gogolin, który dotąd należał do parafii w Otmęcie, oraz Strzebniów i Podbór należące do parafii w Jasionej. W 1908 roku w Gogolinie zbudowano kościół protestancki (po prawej). Swoje miejsce modlitwy posiadali także gogolinscy Żydzi. W latach 1985-1987 w Karłubcu zbudowano kościół pod wezwaniem św. Anny i św. Joachima (w środkuj).

Na terenie Gogolina znajduje się także kilka kaplic. Od dawna szczególną czcią jest otaczana przez mieszkańców okolicznych miejscowości, położona wśród łąk, kaplica Matki Boskiej. Znajduje się tam źródło, z którego wodę czerpią pielgrzymi. Kaplica została zbudowana w 1801 roku, prawdopodobnie z fundacji Aszynów, których córka - zgodnie z ustnym przekazem - w tym miejscu miała odzyskać wzrok. Przy tej kaplicy od lat są odprawiane nabożeństwa majowe. Wśród wywodzących się z Gogolina osób duchownych wymienić trzeba dwóch biskupów: berlińskiego ks. bp. Paula Tkotscha oraz wojska austriackiego ks. bp. Christiana Wemera.

W 1905 roku uruchomiono w Gogolinie gazownię oraz zaprowadzono oświetlenie uliczne. W 1913 roku nadano nazwy ulicom i ustanowiono numerację domów. Szybko wzrastała liczba mieszkańców Gogolina: w 1845 roku wynosiła 796, w 1854 r.-1362, w-1910 r. - 3297, a w 1933 r. - 4135. Systematycznie rozwijało się budownictwo.

Pierwsza wojna światowa (1914-1918) miała ujemne następstwa dla Gogolina, gdyż zahamowała rozwój przemysłu wapienniczego, a wraz z innymi skutkami wojny spowodowała kilkuletni okres gospodarczej stagnacji. W latach 1918-1921 Gogolin był miejscem ożywionej działalności politycznej. W okresie III powstania śląskiego w maju 1921 roku pod Gogolinem toczyły się krwawe walki. Kilkudziesięciu mieszkańców okolicznych miejscowości zginęło wtedy w Strzebniowie.

W 1926 roku Gogolin otrzymał oświetlenie elektryczne, a w 1930 roku ukończono budowlę ratusza z którego do dzisiaj codziennie o godz. 12.00 rozlega się melodia KAROLINKI skomponowana przez p. Andrzeja Krauze. W latach 1934-1935 zbudowano urządzenia wodociągowe. Gogolin posiadał wtedy wiele sklepów, zakładów rzemieślniczych, kilka restauracji, hotel oraz trzy stacje paliwowe. W tamtym okresie nad Gogolinem oprócz wieży kościelnej dominowały wysokie kominy zakładów wapienniczych.
Podczas II wojny światowej zginęło wielu gogolinian. Gdy w styczniu 1945 roku do Gogolina zbliżył się front, to również przyniósł śmierć wielu jego mieszkańcom. W tym okresie wypaleniu uległo też ponad trzydzieści budynków.

Rok 1948 przyniósł w Gogolinie otwarcie Liceum Ogólnokształcącego, które od 1973 r. nosi imię Komisji Edukacji Narodowej. Znaczna grupa jego absolwentów ukończyła studia akademickie i pełni obecnie odpowiedzialne funkcje, zarówno w kraju, jak i za granicą. Przez szereg lat działała także w Gogolinie szkoła zawodowa, która później została przeniesiona do Choruli, a następnie do Krapkowic.

W 1958 roku Gogolin po włączeniu Strzebniowa i Karłubca został osiedlem, a w 1967 roku uzyskał prawa miejskie. W Gogolinie dominuje budownictwo jednorodzinne. Bloki mieszkalne znajdują się jedynie przy ul. Spacerowej i ul. Wyzwolenia.

Od 1987 roku Gogolin posiada własny herb, którego elementami na czerwonym tle są: piec wapienniczy, kłosy zboża oraz pomnik Karolinki i Karliczka. Na bazie kolorów poszczególnych elementów herbu powstała trójkolorowa czerwono-żółto-biała flaga miasta, którą można zobaczyć na ratuszu.

Na terenie Gogolina funkcjonuje: przedszkole, dwie szkoły podstawowe, gimnazjum, liceum ogólnokształcące, kryta pływalnia, basen, kilkadziesiąt sklepów, stacja benzynowa, dwa banki, poczta, apteka, ośrodek zdrowia, i centrum usług socjalnych.

Wioska położona nad Odrą, przy drodze z Otmętu do Opola. Wzmiankowana po raz pierwszy w 1306 roku jako „Chorula Villa". W 1783 roku liczyła 115 mieszkańców. Na terenie wioski znajdował się wówczas m.in. młyn wiatrakowy. W 1845 r. wioska liczyła 258 mieszkańców. Jej zabudowę stanowiło 28 domów, zamek, folwark, wiatrak i piec wapienniczy. Obok wioski znajdował się kamieniołom, z którego uzyskiwany kamień spławiano następnie Odrą.

Do 1925 roku Chorula należała do parafii w Otmęcie, a obecnie należy do parafii w Kątach. W latach 1983-1985 przy drodze do Górażdży wzniesiono kościół Św. Trójcy. Aktualnie Chorula liczy 631 mieszkańców.

Na terenie wioski funkcjonuje: przedszkole, szkoła podstawowa dla młodszych klas, dwa sklepy, bar, klub i biblioteka. Poczta dla Choruii znajduje się w Górażdżach a ośrodek zdrowia w Malni.

Najmniejsza wioska w gminie, położona przy drodze z Gogolina do Strzelec Opolskich. Pierwszy raz wzmiankowana w 1361 r. jako Dambrowcam. W 1615 roku cesarz sprzedał Dąbrówkę Jerzemu Redernowi. W 1783 roku wioska liczyła 55 mieszkańców, a w 1845 roku liczba ta zwiększyła się do 115. Pod względem kościelnym w przeszłości Dąbrówka należała do parafii w Wysokiej, obecnie zaś należy do parafii w Jasionej. Patronem Dąbrówki jest św. Jan Nepomucen. W centrum wioski znajduje się kaplica zbudowana w latach trzydziestych.

Aktualnie Dąbrówka liczy 201 mieszkańców. Na terenie wioski znajduje się sklep oraz bar. Dzieci uczęszczają do przedszkola i szkoły w pobliskim Zakrzowie.